Algemene informatie van Baarland

Baarland, het dorp van het oud middeleeuws hoogadellijk geslacht met de naam de Heren Van Renesse, is ontstaan op een heel smalle kreekrug van jonge zeeklei. In de loop van de geschiedenis heeft Baarland zeker het een en ander meegemaakt. Zichtbaar zijn nog de fundamenten van kasteel de Hellenburg. Belangrijk is natuurlijk ook de episode van de Tweede Wereldoorlog, de tijd van de Duitse bezetting, maar zeer zeker de bevrijding van onze gemeente Borsele door de Schotten en de Canadezen. Terecht heeft het verenigingsgebouw de naam Cameronian gekregen: een hommage aan de manschappen van de 156e Brigade van de 52ste Lowland Division.

De geschiedenis van Baarland begint later dan die van vergelijkbare andere middeleeuwse dorpen. Het eerste schriftelijke bewijs van het dorp met kerk is pas uit 1275. Kort daarna werd het dorp verwoest bij een vijandelijke inval van een Vlaams legertje in 1295. Bij de herbouw van het dorp (mogelijk op een andere plaats) werden de huisjes zo gebouwd, dat er een smal langwerpig plein ontstond.
Door de komst van het invloedrijke geslacht Van Renesse, die het kasteel Hellenburg bewoonden, westelijk van het dorp, werd Baarland snel het belangrijkste dorp in het oostelijke deel van het eiland Borselen. Toen er ook privileges werden verleend om een weekmarkt voor granen te mogen houden, zoals op het naburige Monster in West-Borselen, en bovendien de bewoners ook nog eens tolvrijheid kregen door heel Holland en Brabant, steeg de welvaart. De uit Baarland afkomstige hoogleraar Adriaan van Baarland roemde in het begin van de 17e eeuw zijn dorp ‘met zijne deftige gebouwen'. Daarna zette een periode van verval in. Door de in 1445 bij 's-Gravenpolder aangelegde dam, dwars door de Zwake, verschoof de graanhandel naar de stad Goes. Mede als gevolg van die dam veranderden de stromingen in de Honte, waardoor veel polders in het zuiden verloren gingen. Daarna volgde de Tachtigjarige Oorlog, die rampzalig was voor de dorpen gelegen aan de grensrivier de Honte. In 1604 werd er nog van gesproken dat de dorpen ontvolkt raakten en dat de vijand stelselmatig de huizen verwoestte. Baarland heeft daarna nooit meer de oude luister kunnen herpakken. Smallegange schreef aan het einde van de 17e eeuw dan ook dat het dorp vroeger aanzienlijker was geweest, met veel meer inwoners.

Over de rijke geschiedenis van Baarland is niet veel geschreven. Wat flarden uit het verleden, in enkele regels opgetekend in een oude kroniek of in boeken uit de 19e en 20e eeuw. Verder een fotoboekje in de serie ... in oude ansichten, een boekje over het kasteel Hellenburg en een eenvoudig boekwerkje met als titel De geschiedenis van Baarland. Veel materiaal is in de loop der eeuwen verloren gegaan, zoals bij de brand van de gemeenteherberg in 1882. Wat er toen aan archiefstukken overbleef, past in één doos. Wanneer die doos opengaat, is er nog steeds een brandlucht te ruiken. Ook alle rekeningen van de parochie, kerk en waterschap zijn, op een enkele na verdwenen. Wel gaan de schepenaktenboeken weer veel verder terug dan op andere dorpen. Het oudste boek dateert uit de periode 1592 tot 1599. Voor die periode zijn er slechts incidentele gegevens over Baarland te vinden in andere archieven.

Bij de stormramp op 1 februari 1953 werden in de dijk van de Baarlandpolder 20 bressen van 10 to 200 meter breedte geslagen.

Repro oude ansicht. De noordelijke dorpswand omstreeks 1910 De noordelijke dorpswand van de Slotstraat. Januari 1984 De Noordelijke Achterweg. Mei 1984 De fundamenten van kasteel Hellenburg. Augustus 1989 Gezicht vanaf de toren op het Hof van Baarland. Juli 1991 Gezicht vanaf de toren op de Slotstraat. Juli 1991 Het koor van de N.H-kerk.

Plaatjes van Baarland
Situatie Baarland in 1850, 1910 en 2003 in één .pdf-bestand(532kB).
Kaart uit 1865 van Baarland
Baarland in Wikipedia
Oude foto's zijn te vinden op Zeelandboek.
Foto's, prentbriefkaarten en affiches in de Beeldbank Zeeland (type Baarland in)
Tevens op de website van Wim Hoogerdijk.
Publicaties over Baarland, te koop bij de gemeente Borsele.

Verdere wetenswaardigheden over Baarland:
De bevrijding vanuit Baarland
Baarlandse archiefstukken weer thuis
Hof te Baarland
Ruïne Kasteel Hellenburg:
My home is my castle, Het Zeeuwse Landschap, Kastelen in Nederland en Castle Hellenburg (Eng)
Galerie G achttien 88
O.B.S. De Berenburcht

Filmpjes over Baarland